Trong các bài trước chúng tôi đã giới thiệu với các bạn về nguồn gốc ra đời cây bút máy và cấu tạo bút máy. Hôm nay, nhân ngày rãnh rỗi, tôi giới thiệu thêm với các bạn về chủ đề các loại ngòi bút máy thông dụng nhé.

Các kiểu ngòi bút máy thông dụng

Thông thường hiện nay chia các loại ngòi bút thông dụng (tôi chỉ nói riêng bút máy – fountain pen chứ dip-pen, quill-pen, comic-pen lại là vấn đề khác) theo 3 dòng chính. Việc phân chia này là chủ quan theo cách nhìn nhận của cá nhân.

Loại thứ 1: ngòi tròn, ngòi thường (conventional nib) cho mục đích sử dụng viết hàng ngày, nét tròn đều không thay đổi ngay cả khi thay đổi hướng bút.

Loại thứ 2: các loại ngòi cho mục đích viết calligraphy black-letter (ở ta hay gọi là ngòi viết nét thanh đậm). Calligraphy (thư pháp, mỹ tự pháp) nói ở đây là calligraphy cho hệ thống văn bản ký tự bảng chữ cái la-tinh alphabet (a, b, c …) chứ không nói đến calligraphy Đông phương (Trung, Nhật, Hàn, Hán Nôm Việt Nam) hay Ai cập, Trung Đông v.v… Ở đây do tính chất sẽ gọi chung là kiểu ngòi Italic/stub.

Loại thứ 3: ngòi nhọn có tính flex (flexible) cho calligraphy dạng roundhand như Copperplate/ Spencerian.

Các loại ngòi bút máy Parker xưa

Ngòi tròn, ngòi thường (conventional nib) :

Ngòi tròn thì đơn giản, thông thường theo kích cỡ nét từ nhỏ đến lớn có ký hiệu là EF, F, M, B, BB, thậm chí là 3B. Có thể có thêm MF cho cỡ nét giữa M và F. Ngòi tròn có một biến thể là dạng Oblique với hình dáng ngòi tròn nhưng vát bên trái (theo chiều nhìn của mắt khi cầm bút đặt trên giấy bằng tay phải). Theo đó có các biển thể thông thường là 0M, 0B, 0BB, cá biệt có thể có 0F hay OBBB (O3B).

Kích cỡ của ngòi tròn cũng khác nhau theo từng hãng. Size M của Pelikan có thể to hơn của Lamy nhưng lại nhỏ hơn của Montblanc. Bút ướt (wet) sũng mực cũng có thể cho cảm giác nét bút to hơn. Theo cá nhân tôi, kích thước ngòi tròn có thể cỡ như sau:

• 0,3 – 0,4mm cho size EF (Extra-Fine, rất mảnh).
• 0,4 – 0,5mm cho size F (Fine, mảnh).
• 0,5 – 0,7mm cho size M (Medium, trung bình).
• Tầm trên dưới 0,6mm cho size MF (Medium Fine).
• 0,7 – 0,9mm cho size B (Broad, đậm).
• 0,9 – 1mm cho size BB (Double Broad, rất đậm).
• 1 mm – 1,2mm cho size 3B (siêu đậm).

Ngòi calligraphy Italic/stub:

Tầm những năm 90 thế kỉ trước trở về trước, ngòi cho mục đích calligraphy thường có tên là ngòi Italic, có thể do tính chất của ngòi chuyên biệt thể chữ Italic. Hiện đại thì thường được đặt tên theo kích cỡ ngòi tính bằng mm. Đơn cử ví dụ như Sheaffer của Mỹ, cùng 1 kiểu ngòi calligraphy nhưng thời trước có ký hiệu chữ ‘Italic’ kèm ký hiệu F, M, B, sau lại chỉ rõ kích thước tính bằng mm, có lẽ là do F, M, B không thống nhất được kích cỡ chính xác.

Bút của châu Âu, vd Lamy, Pelikan (Đức), Stipula, Visconti (Italy) thường đơn giản mô tả kiểu ngòi là dạng Italic (Italic style nib) và thông tin kích cỡ ngòi bằng mm. Pelikan thì có loại ngòi này trong model ‘Script’. Ngòi dạng Italic và stub có hình dáng khá giống nhau nên đôi khi hơi lẫn lộn.

Các loại ngòi bút máy Pelikan

Italic nib và stub nib thường bị nhầm lẫn và thực sự cũng khó phân biệt. Classic Italic có các cạnh ngòi sắc (sharp blade), bản ngòi mỏng (thin) hơn. Cursive Italic cho phép viết nhanh hơn, là một dạng bo tròn các cạnh của Classic Italic. Theo đó, diện tích tiếp xúc với giấy (Paper contact area) cũng lớn hơn, vì vậy cùng một độ rộng (width/w), cũng một độ dày bản ngòi, ngòi Cursive Italic sẽ cho nét mảnh nhất (thinnest line) lớn hơn Classic Italic. Stub là dạng mượt hơn (smoother) của Cursive Italic.

Các ngòi bằng chất liệu thép thì thường bằng đầu, cạnh ngòi hơi bo mềm để viết trơn. Một số ngòi Italic bằng vàng thì thường có điểm iridium ở đầu ngòi để tránh mài mòn.

Các loại ngòi bút máy Lamy đến từ Đức

Đó là bút Âu-Mỹ, bút Á mà điển hình là bút Nhật, cách ký hiệu kiểu ngòi cũng có sự khác biệt. Pilot có model Prera thì lại đặt là CM (calligraphy medium) với hàm ý ngòi cỡ trung bình để viết dạng calligrahy (mẫu tự la-tinh). Cùng hãng Pilot lại có model 78G có ký hiệu B nhưng lại là ngòi dạng italic/stub mà ta đã nhắc đến. Theo tôi nếu để thống nhất, ngòi này phải ký hiệu là CB (calligraphy broad) mới đúng. Model này có hình dáng ngòi giống Prera CM nhưng chất lượng kém hơn hẳn, có lẽ do chỉ là entry level.

Các loại ngòi bút máy Sailor Nhật Bản

Bút máy Trung Quốc (bút Tàu) nổi tiếng nhất ở Việt Nam là Hero. Hero với dòng bút Kim tinh là kỷ niệm của thế hệ học sinh Việt Nam 6x, 7x và đầu 8x. Hero có nhiều size ngòi : 0.38 – 0.5 – 0.7 – 0.8 -1.0 – 1.2 – 1.5mm, riêng loại ngòi ống/ngòi bao kín (Hero 331, 366 …) thì chỉ có 2 cỡ: 0.38 và 0.5mm. (*) Các ngòi trên là dạng ngòi tròn, tôi cũng chưa được thấy ngòi Italic trong bút Hero bao giờ.

Ngòi flex:

‘Fountain pen’ hiểu sát nghĩa là bút mực, dân ta lại hay gọi là bút máy mặc dù chả hiểu nó ‘máy’ ở đâu. Có lẽ là do sự tự động của dòng mực, cách vận hành để lấy mực nhất là với dạng piston vặn đuôi bút. Gọi là bút máy tôi chỉ thấy hợp nhất với cây Montblanc Boheme có ngòi thò thụt đầy chất khoa học kỹ thuật.

Ngòi bút máy thường bằng thép hoặc vàng. Ngòi vàng và ngòi thép có giá thành vật chất khác nhau nhưng sự phân biệt với người thích viết bút máy lại thiên về tính flex (tính uốn được, tính dẻo) của ngòi. Flex nib là tên gọi chung, chi tiết hơn có thể chia ra semi-flex, flex, super-flex theo tính chất flex hay fine flex, normal flex, broad flex theo cỡ nét. Flex cỡ nào thì cũng tùy từng hãng, giống như câu chuyện về cỡ ngòi tròn vậy. Được xếp vào dạng flex nhưng cây Ahab của Noodler muốn tạo ra tính flex thì cũng mất sức kha khá, trong khi Brause lại khá nhẹ nhàng tuy cả hai cùng là ngòi thép.

Flex nib hay được nói đến với loại ngòi vàng. Ngòi vàng ngòi giá trị vật chất còn được đánh giá cao ở độ mềm dẻo và đàn hồi. Ngòi vàng flex thường là ngòi nhọn, đặc trưng của dip pen. Ngòi nhọn để có nét mảnh nhất có thể và flex để có nét rộng nhất có thể cũng trên 1 ngòi bút, đó chính là đặc điểm tạo nên thẩm mỹ riêng cho văn bản viết tay kiểu Copperplate và Spencerian.

Flex cỡ nào cũng tùy loại vật liệu được pha chế cùng vàng để chế ngòi. Cùng là ngòi 18k nhưng có ngòi mềm, mượt (smooth), có ngòi lại khá cứng như ngòi thép. Ngòi vàng của các dòng bút cổ, cũ đa số là smooth.Ngòi vàng hiện đại thì khá cứng. Ngòi vàng Montblanc hay Pelikan khá êm, ngòi vàng của Nhật lại hơi cứng. Đánh giá hay chọn cái sự cứng mềm này cũng tùy sở thích cũng như khả năng điều khiển nét bút của cá nhân.

Kích thước ngòi bút máy thông dụng:

Cỡ ngòi bút máy của các hãng khác nhau cũng có độ lớn nhỏ khác nhau: Cỡ ngòi của các hãng không giống nhau nên bạn cần kiểm tra kỹ trước khi mua. Ví dụ ngòi F của Parker to hơn ngòi F của Sailor và hơi nhỏ hơn F của Pelikan mặc dù cả ba hãng này cùng có tên bắt đầu bằng chữ P.

Một vài hãng có các loại ngòi đặc biệt như ngòi Music của Nakaya chuyên dùng để viết nốt nhạc nhưng để viết tay thì cũng khá đẹp vì cho nét thanh đậm.

Các loại ngòi bút máy Sailor đến từ Nhật Bản

Kiểu ngòi bút máy nào để viết chữ nét thanh nét đậm:

Viết chữ thanh đậm là mối quan tâm thường trực khi bạn thích viết đẹp và có 3 giải pháp giúp đạt được mong muốn này:

• Các cỡ ngòi có chữ O (viết tắt của Oblique), ví dụ như OB hay OBB, được thiết kế để tạo ra nét mực có độ dầy khác nhau khi bạn đưa bút theo các hướng khác nhau;
• Ngòi Music và ngòi Italic được mài sẵn để tạo ra nét thanh đậm – Music thì chỉ Nakaya có nhưng Italic thì hầu như hãng nào cũng có;
• Các loại ngòi mềm (flex và semi-flex) có các lá ngòi uốn được tùy theo lực tay bạn ấn bút khi viết để tạo ra nét đậm nhạt khác nhau;

Các loại ngòi bút máy để viết chữ nét thanh nét đậm

Chọn loại ngòi bút máy nào để viết

Với ngòi tròn, tùy theo kiểu chữ to nhỏ hay sở thích của bạn mà chọn size ngòi cho phù hợp. Do sự khác biệt của các hãng trong sự phân định size, tốt nhất là chọn size ngòi bằng cách thử trực tiếp nếu có điều kiện. Bình thường thì chả ai viết chữ bé mà lại thích ngòi cỡ to, cũng như ít ai viết chữ to mà lại thích nét nhỏ (mảnh) cả.

Việc chọn size ngòi tròn cũng tùy mục đích sử dụng. Thích ghi chú bên lề sách thì thường là size EF hoặc F. Ký văn bản, hồ sơ thì thường là size M hoặc B, tất nhiên còn tùy chữ ký của bạn thế nào và bạn muốn trông nó thế nào nữa.

Các loại ngòi bút máy Sheaffer hiện nay

Ngòi cũng có tính khô và ướt (dry/wet) và nhiều người thích chọn bút/hãng bút theo đặc tính này. Tất nhiên khô và ướt còn tùy thuộc vào loại mực sử dụng.Cá nhân tôi thích bút ướt nên ưa Pelikan và Montblanc hơn cả.

Thông thường các loại bút nhập khẩu chính hãng ở Việt Nam chỉ có phổ biến ngòi M hoặc ngòi F, EF vì tính phổ thông.Không có lựa chọn về ngòi bán riêng.Thậm chí nếu bạn thích chiếc bút màu xanh ngòi M trong khi shop chỉ có bút màu đỏ ngòi M, bạn cũng không được đổi.Ngòi B cũng gần như không có, chưa nói gì đến ngòi Italic.Muốn mua các ngòi này chỉ có cách ship về từ nước ngoài.

Cách người đức chế tạo ngòi bút Montblanc.

Kết luận:

Trên thực tế, một số hãng có thêm những cỡ ngòi đặc biệt khác cũng có thể viết được thanh đậm nhưng thường thì chúng được thiết kế để viết riêng một kiểu chữ nào đó chứ không chỉ để tạo ra nét thanh đậm). Trong ba loại ngòi kể trên thì ngòi oblique và italic/music là ngòi cứng, tức là các lá ngòi không hoặc hầu như không uốn được dù bạn có ấn mạnh tay khi viết. Chúng có lợi thế là tốc độ viết và nét mực rất đều. Nhược điểm là nét thanh đậm sẽ đều chằn chặn, trăm chữ như một – đối với một số người thì như thế thật nhàm chán. Ngòi flex hoặc semi-flex đòi hỏi bạn phải viết cẩn thận hơn (thực ra thì có muốn viết nhanh cũng không dễ – ít nhất là không nhanh bằng khi bạn “ngoáy” với ngòi cứng), thường khá đắt và hiếm.

Các loại ngòi bút máy Parker hiện đại từ năm 2017

Ngoài ra, để ký giấy tờ thì ngòi mềm nói chung không phải là lựa chọn phù hợp. Việc hiểu rỏ các loại ngoì bút máy thông dụng sẽ giúp bạn cách lựa chọn bút máy hiệu quả và chính xác nhé.

Nguồn: www.thegioibut.com sưu tập và hiệu chỉnh